Khaye Zaltsman to Zabara, 1961

DATE: Oct 31, 1961 (probable year)

ROUTE: Leningrad to Kiev

LANGUAGE: Yiddish (Soviet orthography)

SOURCE: Center for the Studies of History and Culture of East European Jewry (Judaica Center)

Rg: 111

ASSOCIATES:

Pinkhes Zaltsman

31טער אָקטיאבער [?1961]

מײַן נײַער און געשעצטער פרײַנט נאטאן איליטש!

שוין לאנג, לאנג, אז איך קלײַב זיך אָנשרײַבן אײַך א בריוו, נאָר די שטימונג איז בא מיר אזוי געפאלן, אז עס הייבן זיך ניט די הענט. אן ערעך דעם 10טן אָקטיאבער האָב איך אײַך געקלונגען, געוואָלט זיך דורכריידן מיט אײַך, נאָר איר זײַט ניט געווען אינדערהיים. ווען איך בין געווען אין קיִעוו, איז בא מיר ניט געווען קיין געלעגנהייט דורכריידן זיך מיט אײַך אויג אף אויג. דערצו זײַט איר דאָך פּינכעסעס א פרײַנט, האָב איך דען געקענט שווארצן אים אין אײַערע אויגן? איך האָב זיך קיינמאָל ניט געמישט אין אײַערע ריידעס־דערמאָנונגען און איך ווייס ניט צי פּינכעס האָט אײַך דערציילט דעם עמעס פון אונדזער לעבן.

איצט, אז פּינכעס האָט שוין אײַך יאָ אָנגעשריבן פון מײַן בארויגעז, האָב איך שוין ניט וואָס צו לייקענען פון אײַך. דעם 3טן דעקאבער ווערט 19 יאָר זינט מיר לעבן מיט פּינכעסן. איך האָב פון אים קיינמאָל קיין האָניק ניט געלעקט, ווײַל ער איז ניט קיין "גרינגער פּאסאזשיר"... נאָר איך האָב "געקניפּן די באקן און געשטעלט די פארב"... עס האָט זיך ניט געוואָלט, אז מענטשן זאָלן וויסן. אין די שווערע צײַטן אין אונדזערע צווישנבאציִונגען האָב איך אים טאָמיד געזאָגט: "מיר דארפן זיך מיט גוטן פאנאנדערגיין, קאָלזמאן עס איז ניט שפּעט. מיר קענען זיך ניט שטימען. דו האָסט געהאט א טאָעס און דו קענסט כאראָטע האָבן. דו ביסט א העלד, א קלוגער, א פארדינער, און ווער בין איך אנטקעגן דיר? איך האָב ניט באקומען קיין הויכע בילדונג, איך בין ניט קיין געשעפט־מענטש." פלעגט ער מיר טאָמיד ענטפערן: "מײַן טאטע האָט מיר פארזאָגט, אז מיט דער ערשטער ווײַב זאָל איך זיך קיינמאָל ניט געטן".

איצט שטעלט ער אָן די קינדער קעגן מיר און זאָגט, אז ער האָט זיך געדארפט מיט מיר לאנג געטן, נאָר ער איז אף אזוי פיל לײַטיש, אז ער האָט דאָס ניט געטאָן. און מאטערן א צווייטן מענטשן שטילערהייט איז דען לײַטיש? שטענדיק, ער ווארפט מיר אויס, אז איך בין אף זײַן האלדז א.א.וו.

פונדעסטוועגן האָט מען זיך פאר אזויפיל יאָרן צוגעוווינט איינער צו די צווייטע און מע האָט געצויגן די ליאמקע. איך, פארשטייט זיך צוליב די קינדער – זיי זײַנען דאָך דער שווארצאפּל פון מײַנע אויגן. נאָר זינט עס האָבן אָנגעהויבן קומען זײַנע קרויווים, איז פּינכעס געוואָרן גאָר מעוווּלוול. ער האָט זיך צונויפגעגאנגען מיט דעם שוויצער, וועלכער האָט אײַך געדארפט שיקן ביכער. פּינכעס האָט זיך פּאָשעט גענויגן פאר אים. ער איז פאר אים, ווי א הייליקער. ניט קיין קליינע ראָל אין אונדזער לעבן האָט געשפּילט דער מענטש, וועלכער פלעגט אין די בריוו פון די קרויווים הייסן "טאבאטשניק".

איז אָט דער טאבאטשניק ניט איין מאָל געשטאנען אף אונדזער וועג. גענוי קען איך אײַך ניט דערציילן... מע זאָגט: "א בעהיימע האָט א לאנגע צונג און קען ניט ריידן"...

אויסערלעך לעב איך אזוי אָט. איך ארבעט ניט, איך האָב 2 גוטע באכורים, אזא לײַטישן מאן. ער האָט מיר אויסגעבויט א גילדענע נעסט. איך האָב ניט קיין מעזומאָנים, נאָר איך האָב אין צימער אלץ, וואָס א מענטש דארף. עמעס א "גילדענע", אָבער דאָך א נעסט מיט שווערע רעשאָטקעס אָן פרײַהייט, אָן פרייד, אָן האָפענונג... און אויסרײַסן זיך פון דעם נעסט קען איך ניט. מײַן גאנצער טרייסט זײַנען געווען די קינדער. און פּינכעס ווייס דאָס גוט און רעכנט זיך ניט מיט זייערע נערוון און פארפירט זיך שטענדיק פאר זיי און מאכט אזוי, אז די קינדער זעען מיך שטענדיק אן אופגערעגטע, ניט קיין צופרידענע. זיי ווייסן דאָך נעבעך ניט די ריכטיקע סיבע. קומט אויס, אז שולדיק בלײַב איך טאָמיד. דאָס איז שוין די לעצטע מאדרייגע! אויסנוצן די יונגע, אומשולדיקע נעפאָשעס אין די אייגענע צילן, קעדיי בעסער דערגרייכן זיי – דאָס איז פּאָשעט אומענטשלעך.

טײַערער פרײַנט! נעמט ניט אָן מײַן בריוו פאר א מעסירע אף אײַער כאווער. פּאָשעט, איך האָב געוואָלט דערציילן אײַך, אז עס איז בא אונדז ניט קיין פּאָשעטער בארויגעז פון א פּלוינעסטע (ווי איר האָט מיך אָנגערופן). עס איז פּאָשעט נאָך א מאָס טרערן אין דעם יאם, אין וועלכן איך טרינק זיך שוין באלד 19 יאָר. מײַן לעבן איז שוין פארשפּילט. עס איז א גרויסער ראכמאָנעס אף די קינדער, וואָל זיי ווייסן ניט דעם עמעס און דער פאָטער ווײַזט ער ארויס נאָר איין זײַט מעדאל פון זײַן כאראקטער...

נאטאן איליטש! איך ווייס ניט ווי איר וועט פארשטיין מײַן בריוו, איך וויל נאָר אז איר זאָלט וויסן, אז איך מיין ניט שרײַבן זײַט איר גאָר ניט שולדיק. איך פיל אײַך ווי א גוטן פרײַנט, דעריבער האָב איך אײַך אָנגעשריבן דעם בריוו. איך שיק אײַך א בריוו, וועלכן איך האָב געשיקט פאראיאָרן פּינכעסן אף קוראָרט, נאָכדעם האָב איך אים צופעליק געפונען אינדערהיים. מעגלעך, אז איר וועט ניט אלץ פארשטיין, אָבער דעם איקער וועט איר געוויס באטראכטן. ניט וווּנדערט זיך, וואָס איך וועל אײַך מער ניט שרײַבן קיין בריוו. אף דעם בריוו ענטפערט מיר до востребования

שיקט מיר אָפּ צוריק דעם בריוו אין רוסיש. מער וועל איך אײַך דערווײַל ניט שרײַבן. זײַט געזונט. איך ווינטש אײַך א פריילעכן אָקטיאבער־יאָנטעוו.

כאיע.

אין די בריוו צו פּינכעסן זאָלט איר ניט דערמאָנען פון מײַן בריוו. איך בעט אײַך זייער.

CONTENT

The main value of this letter lies in its subject matter, family relationships, and its deeply personal tone, which stands in sharp contrast to the rest of the archive.

The sender, Khaye Zaltsman (born 1912 in Lypovets, Ukraine; date of death unknown), the wife of Pinkhes Zaltsman, a friend of Natan Zabara and nephew of Yekhiel Ravrebe, writes that she had never dared to take part in the “talks and reminiscences” between her husband and Zabara. Now, however, she has resolved to tell the writer, her husband’s close friend, “the truth about our life.” This decision, she notes, came after “Pinkhes has already told you about my offense - now I have nothing to conceal from you.”

The couple had been living together for nineteen years, and their relationship was far from ideal. Khaye complains about her husband’s difficult character, which she constantly has to endure while pretending to be in love. During moments of crisis, she even suggested divorce.

Nevertheless, she expresses respect for her husband, calling him a “hero” (there is evidence of his participation in the Second World War), a “clever man,” and a “breadwinner.” “And who am I compared to you?” she writes. “I have no higher education, I know nothing about business.” To this, Pinkhes replied: “My father commanded me never to divorce my first wife.”

Yet the crises proved insurmountable. “Now he turns the children against me and says that he should have divorced me long ago, but that out of decency he has not done it. And is it decent to torment another person quietly? He constantly reproaches me for living off him.”

Khaye admits that she does not work and lives “in a gilded cage,” having “no freedom, no joy, no hope.” Her only consolation and the reason she keeps the family together are her two sons, who are the most important part of her life.

She hints at the negative influence of several mutual acquaintances, especially a certain man the relatives refer to as “Tabatshnik”.

In the final paragraphs, the sender asks Zabara “not to regard this letter as a denunciation of your friend.” She simply needs to confide in someone and pour out her heart. Khaye requests that he reply in Russian, poste restante, and not inform Pinkhes about their correspondence.

Three weeks before sending this letter, Khaye had tried to reach Zabara by telephone, but he was not at home.

Cf. Pinkhes Zaltsman's letter to Zabara.